تحریر نو - کمانچه‌نوازی که تامل و تفکر را در موسیقی دنبال کرد

کمانچه‌نوازی که تامل و تفکر را در موسیقی دنبال کرد

کیهان کلهر، هنرمند نام‌دار ایرانی در عرصه‌های بین‌المللی یکی از معدود افرادی به‌شمار می‌‌‌رود که در موسیقی خود تامل و تفکر را به‌عنوان شاخصه‌ی اصلی لحاظ کرده‎‌است.

کیهان کلهر، هنرمند نام‌دار ایرانی در عرصه‌های بین‌المللی یکی از معدود افرادی به‌شمار می‌‌‌رود که در موسیقی خود تامل و تفکر را به‌عنوان شاخصه‌ی اصلی لحاظ کرده‎‌است.

تحریرنو: کلهر سوم آذرماه سال ۱۳۴۲ شمسی در خانواده‌ای موسیقی‌دوست در تهران متولد شد‌، وی از همان دوران کودکی در ۵ سالگی یادگیری موسیقی را آغاز کرد و در همین راستا تنها زمانی‌که ۱۳ سال داشت با ارکستر رادیو کرمانشاه شروع به فعالیت کرد.

کلهر در دوران نوجوانی مدتی کوتاه با گروه شیدا هم‌کاری نمود که حاصل آن تولید چند قطعه در قالب موسیقی سنتی بود که در آن کمانچه می‌نواخت‌.

در این زمان نوازندگان ساز کمانچه اغلب همگی در یک سطح نوازندگی بودند که عمده‌ترین دلیل آن خاست‌گاه موسیقی از این ساز بود، برای مثال کمانچه برای پرکردن فضاهای کششی و هم‌راهی ارکستر استفاده می‌شد و آن‌طور که باید شخصیت مستقل نداشت.

این هنرمندان نامی تنها زمانی که ۱۷ سال داشت به کشور ایتالیا رفت و در آن‌جا زندگی کرد، دراین مدت که کلهر در این کشور زندگی می‌کرد کنسرت‌هایی را جسته گریخته با محوریت ساز کمانچه در قالب ارکستر موسیقی سنتی اجرا کرد.

اگر از سختی‌هایی که این نوازنده‌ی چیره‌دست در زندگی اروپا با آن دست‌و‌پنچه نرم کرد بگذریم زندگی در قلب اروپا داشته‌های قابل توجه‌ای را برای وی از لحاظ نگاه به هنر امروزی به ارمغان آورد.

برخی نیز براین عقیده‌اند که دوری کلهر از موسیقی ایرانی دهه‌ی ۶۰ و اواسط ۷۰ دلیلی دیگر بود که وی بتواند با تامل و تفکر نسبت به موسیقی شرق آثار خود را تدوین کند‌.

بعد از مدتی اقامت در اروپا وی برای ادامه تحصیل آکادمیک به کانادا رفت و در دانشگاه کارلتون اتاوا در رشته‌ی آهنگ‌سازی مشغول به تحصیل شد‌.

می توان گفت ادامه تحصیل کیهان کلهر در خارج یکی دیگر از دلایلی بود که وی را با ابعاد و دیگر قابلیت‌های موسیقی آشنا ساخت و در ادامه شرایط را برای هم‌کاری با هنرمندان بین‌المللی هم‌وار ساخت‌.

آشنایی وی به زبان‌های بین‌المللی نیز یکی دیگر از دلایلی بود که سبب پیش‌رفت وی شد، چرا که امروزه کم‌تر هنرمند شاخصی را می بینیم که با زبان‌های خارجی به اندازه‌ی کلهر آشانیی داشته یاشد .

مصاحبه‌های اختصاصی به زبان انگلیسی که کلهر ساعت‌ها به سوالات خبرنگاران پاسخ می‌دهد این مهم را تصدیق می‌کند.

وی در زمان تحصیل با گروه دستان در اجراهای بین‌المللی نیز هم‌راهی می‌کرد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کنسرت مشترک به خوانندگی شهرام ناظری اشاره کرد، این کنسرت مشترک با نام "سفر به دیگر سو" در ایران منتشر شد.

کبهان کلهر در اوایل دهه‌ی هفتاد شمسی اثری را با نام "شب، سکوت کویر" تدوین کرد که در آن محمدرضا شجریان نیز به‌عنوان خواننده حضور داشت.

"شب، سکوت کویر" آلبومی بود که در آن کیهان کلهر با بهره‌گیری از دست‌مایه‌های موسیقی شمال خراسان اثری را به مخاطبانش معرفی کرد که در نوع خود بی‌نظیر بود.

کلهر دراین آلبوم شیوه‌هایی از نوازندگی کمانچه را معرفی کرد که برای مخاطبان تازگی داشت، سازی کولی که در عین سادگی داشته‌های تکنیکی را در خود جای داده‌بود.

در این زمان کلهر خود را به‌عنوان یکی از برترین نوازندگان ساز کمانچه در ایران معرفی کرد‌، آلبوم نخستین دیدار بامدادی با محوریت دستگاه چهارگاه در قالب دونوازی کمانچه و تنبک کیهان کلهر و پژمان حدادی منتشر شد‌.

این اثر در نوع خود بی‌نظیر بود‌، کلهر دورهای ریتمیک که تا آن زمان با ساز کمانچه نواخته نشده بود را ارائه کرد که ذهنیت مخاطبان با کمانچه را دگرگون کرد‌.

دهه‌ی هفتاد را می‌توان بهترین دوره‌ی موسیقایی کیهان کلهر برشمرد، وی پروژه‌ای را با حسین علیزاده به‌نام زمستان است آغاز نمود که در آن محمدرضا شجریان نیز به‌عنوان خواننده ایفای نقش می‌کرد. این گروه بعد‌ها آلبوم "فریاد" و "بی‌تو بسر نمی‌شود" را نیز منتشر نمود.

یکی دیگر از شاخصه‌های موسیقی کیهان کلهر توجه به آثار موسیقی جهانی (World Music) بود، آلبوم‌های "غزل و باران" به‌هم‌راه شجاعت حسین‌خان نوازنده‌ی سی‌تار حاصل این اندیشه‌ی وی بود.

کلهر در این مجموعه چهارگانه سعی کرد با توجه به قابلیت‌های موسیقی ایرانی آن‌را به موسیقی هند نزدیک‌‎تر کند، این مهم بدون توانایی نوازندگی و درک و دریافت بالا از بداهه‌نوازی موسیقی شرق میسر نیود که البته کلهر همه‌‎ی آ‌ن‌ها را به‌خوبی داشت.

کار سطح بالای کلهر در زمینه‌ی بداهه‌پردازی موسیقی شرق رسانه‌های معتبر موسیقی را نیز به‌سوی خود کشید، در این راستا کیهان کلهر به پروژه‌ی موسیقی "جاده ابریشم" دعوت شد که تا سال ۲۰۱۰ کنسرت‌های متعددی را با ترکیب‌های مختلف ساری در نقاط مختلف دنیا به‌روی صحنه برد.

کنسرت کلهر به‌هم‌راه گروه جاده ابریشم و ارکستر فلارمونیک شیکاگو از مهم‌ترین موفقیت‌های این نوازنده‌ی چیره‌دست با گروه جاده ابریشم بود.

اوج دوران کلهر زمانی بود که آلبومی به‌هم‌راه اردال ارزنجان نوازنده‌ی باقلامای ترکیه‌ای را با نام "باد" از طریق انتشارات ecm منتشر کرد، در این خصوص باید گفت که شاید ۲ و یا ۳ نوازنده‌ی ایرانی باشند که آثارشان از طریق این شرکت منتشر شده‌است که این خود انفاقی بزرگ برای کیهان کلهر و جامعه‌ی موسیقی ایرانی بود‌.

این مجموعه بعد‌تر با نام "تا بیکران دوردست" در ایران منتشر شد که مورد استقبال مخاطبان نیز قرار گرفت‌.

تلاش‌های وی در عرصه‌ی بین‌المللی موسیقی شرق موجب شد وی تنها ایرانی باشد که ۴ بار نامزد دریافت جایزه‌ی موسیقی گرمی شد‌.

در ادامه‌ی فعالیت‌های وی آلبومی با عنوان شهر خاموش از وی به بازار آمد‌، این اثر به‌هم‌راه گروه زهی متشکل از نوازندگان برجسته ساخته شده‌بود.

در این اثر کیهان کلهر اوج توانایی خود در خصوص ارتباط تنگاتنگ موسیقی و تصویر را به رخ شنوندگان می‌کشید، کمانچه در این مجموعه تنها نقش یک ساز را ندارد بلکه به‌عنوان یک بازیگر ایفای نقش می‌کند.

فرار و فرود هاب ملودبک‌، نوانس‌ها و درک فرمال آثار از جمله شاخصه‌های قابل توجه این اثر به‌شمار می‌رود.

آخرین آلبوم وی با نام تنها نخواهم ماند منتشر شد که به دونوازی شاه کمان و سنتور باس اختصاص داشت که سعی داشت بیانی دیگر با رنگ‌های تازه از جنس موسیقی ایرانی را به‌مخاطب عرضه کند.

اجراهای صحنه‌ای در معتبرترین سالن‌های کنسرت دنیا که تا به امروز نیز ادامه دارد، حضور در فستیوال‌های موسیقی از جمله دیگر فعالیت‌های برجسته‌ی این نوازنده به‌شمار می‌رود.

کلهر به‌عنوان یک نوازنده‌ی ساز شرقی با تمامی بزرگان به‌روی صحنه رفته‌است، کسانی هم‌چون عالیم قاسف‌ام، یویوما‌، شجاعت حسین‌خان، ژیوان کاسپاریان، اردال ارزنجان و... .

کیهان کلهر نشان داد که امروز دیگر نمی‌توان تنها با نواحتن رنگ و پیش‌درآمد موسیقی را جهانی کرد بلکه تفکر که کم‌تر در موسیقی ایرانی مورد توجه است باید بیش‌تر نقش داشته باشد.

به‌نظر می‌رسد کلهر با تامل و تفکر بر روی موسیقی توانست باب دیگری را در موسیقی ایرانی و شرق بگشاید که سال‌های سال ادامه خواهد داشت و امروز نیز به‌عنوان یک سبک خواست دنبال شوذ.

لقب‌هایی هم‌چون جادوگر، اسطوره و... از جمله کلماتی است که در رسانه‌های هنری معتبر به‌وی نسبت داده شده‌است.

امروز کلهر هم‌چنان به‌عنوان پرچم‌دار موسیقی ایرانی در عرصه‌های بین‌المللی فعالیت می‌کند و داشته‌های موسیقی کشورمان را در جهان ارائه می‌کند.