تحریر نو - سینمای تجربی فصلی از تاریخ سینما است

سینمای تجربی توصیف طیف وسیع و متفاوتی از ژانرهای فیلم است که از شیوه‌های اصلی فیلم‌سازی مستند و بازرگانی به حساب می آید.

سینمای تجربی توصیف طیف وسیع و متفاوتی از ژانرهای فیلم است که از شیوه‌های اصلی فیلم‌سازی مستند و بازرگانی به حساب می آید.

تحریرنو: فیلم تجربی یا سینمای تجربی توصیف طیف وسیع و متفاوتی از ژانرهای فیلم است که از شیوه‌های اصلی فیلم‌سازی مستند و بازرگانی به‌حساب می‌آید. برای توصیف این‌گونه گاه از لفظ آوانگارد نیز استفاده می‌شود.

امسال جشنواره‌ی فیلم کوتاه تهران علاوه بر نمایش آثار فیلم های بخش تجربی میزبان نشست نقد و بررسی این آثار نیز است که در نخستین دروه‌ی این نشست‌ها محمد شیروانی به‌عنوان مجری کارشناس، از کارگردانان فیلم‌های تجربی که آثارشان نمایش داده شد برای حضور در روی سن و شرکت در بحث دعوت کرد که از هشت فیلم نمایش داده شده، کارگردانان فیلم‌های (تنیدن در تن) رضا پیل‌گاه، (سلول) آرش محرمی، (امید) سامان آریان‌پور، (تنازع) مسعود حاتمی، (نفس) مونا مرادی بر روی سن حضور یافتند.

در ابتدای بحث شیروانی ضمن ارائه‌ی تعاریفی از مفهوم سینمای تجربی گفت: سینمای تجربی مفهوم مشخصی ندارد و از سال‌های دور این موضوع همواره با چالش‌هایی روبرو بوده است.

وی در ادامه از فیلم‌سازان مورد نظر پرسید: آیا خودتان معتقد هستید که فیلم‌تان تجربی هست یا خیر؟

مونا مرادی در پاسخ به این سوال گفت: من معتقدم فیلمی که ساخته‌ام تجربی است؛ به‌دلیل اینکه از روز اول نوشتن فیلم‌نامه در تلاش بودم که فیلمی تجربی بسازم و با این‌که تجربه‌ی اولم بود، در تلاش بودم که حسم به‌سمت تجربه‌گرایی برود.

در ادامه رضا پیل‌گاه ابتدا با انتقاد از وضعیت نورپردازی از سالن نمایش فیلمش گفت: من روی نور فیلم خیلی کار کرده بودم حال این‌که نورپردازی سالن مناسب نبود.

وی در ادامه در پاسخ به سوال شیروانی گفت: به‌نظرم سینمای تجربی فصلی از تاریخ سینما است، این سینما فضایی برای کسانی است که از فضای آکادمیک دانشگاه‌ها بیرون می‌آیند و می‌خواهد فیلم بسازند، چرا‌که فضای دانشگاه‌ها به‌هیچ عنوان فضای فیلم‌های تجربی نیست و همیشه مقابل تجربه‌های جدید گارد گرفته می‌شود. من از تجربی بودن فیلمم تمام قد دفاع می‌کنم و مانند یک فیلم داستانی برایش فیلم‌نامه داشتم.

پس از آن سامان آریان‌پور، کارگردان فیلم امید عنوان کرد: من یک فیلم‌ساز هستم و نظریه‌پرداز نیستم نمی‌توانم تعریف دقیقی از فیلم تجربی ارائه دهم ولی می‌توانم بگویم فیلمی که ساخته‌ام با سینمای داستانی متفاوت است. فیلم من عوامل حرفه‌ای ولی گمنامی داشت. به‌نظرم هر‌چیزی که قبلا تجربه شده باشد اگر بخواهد دوباره تجربه شود دیگر فیلم تجربی نیست.

آرش محرمی در ادامه بحث اظهار داشت: من خیلی وقت نیست که با فیلم‌های تجربی آشنا شدم و رشته‌ام هم مرتبط با سینما نیست، هم‌چنین در جایی نیستم که بخواهم در مورد فیلم دیگران قضاوت کنم. ولی در مورد فیلم خودم به این فکر می‌کنم که چه بدعتی می‌توانم داشته باشم. در فیلمم سعی کردم تلفیقی از دنیای موسیقی و رشته خودم که دنیای میکروسکپی بود، داشته باشم.

شیروانی در ادامه نشست گفت: باید به فیلم‌های تجربی بیش‌تر بها داده شود. این حرکتی است که دوستان در انجمن سینمای جوانان شروع کرده‌اند. فیلم تجربی محصول آزمایشگاهی یک فیلم‌ساز است. سینماگر تجربه‌گرا در تلاش است که کلیشه‌ها را کنار بگذارد و به‌نحوی برای مخاطب راه‌گشا باشد.

وی ادامه داد: من خیلی خوش‌حالم که بچه‌ها به سطحی از دانش رسیده‌اند که آثارشان از لحاظ تکنیکی بسیار پیش‌رفت کرده است ولی باید دید که آیا از لحاظ ساختار شکنی هم موفق بوده‌اند یا خیر. ما همواره از کسانی که حرف تازه دارند و مقلد نیستند هراس داشته‌ایم.

تنیدن در تن، فیلمی پر از پلان‌های گرم

شیروانی در خصوص فیلم "تنیدن" در تن گفت: این فیلم از لحاظ تصاویر و قاب‌بندی بسیار با سلیقه بود. این فیلم راجع به کسی است که به‌زودی قرار است نابینا شود و به‌همین خاطر مدام در حال عکاسی است. حال باید پرسید که چرا با توجه به این‌که موضوع فیلم از یک سردی حرف می زند چرا از رنگ‌های گرم استفاده شده است، هم‌چنین چرا دارای نریشن خطی است و فرصت تنفس به مخاطب نمی‌دهد؟

پیلگاه در پاسخ گفت: در این فیلم سعی کردیم از پلان‌های گرم استفاده کنیم و طبیعت بی‌جان را گرم جلوه دهیم. با توجه به بسته بودن شات‌ها باید از نریشن و کلمات تراش‌خورده استفاده می‌کردیم. از به‌هم ریختگی کلمات می‌توان فهمید که راوی شبیه کسی است که پیش روان کاو رفته باشد و به بازگویی جریانات می‌پردازد.

امید، فیلمی با فضای انتخاب شده

شیروانی در ادامه‌ی نشست از کارگردان فیلم "امید" پرسید و گفت چرا فضای فیلم در یک فضای بسته و تاریک است؟

آریان پور در پاسخ گفت: در این فیلم می‌خواستم حس فضای انتخاب شده‌ای را به مخاطب منتقل کنم که نه منفی است و نه مثبت. ایده‌ی اصلی این فیلم بر اساس آن جمله است که می‌گوید: وقتی که شما در یک تونل تاریک به‌سمت نور حرکت می‌کنید همیشه این نور نشانه امید نیست، شاید یک قطار پر سرعت باشد که به شما نزدیک می شود.

تنازع، فیلمی که تجربی هست و نیست

مسعود حاتمی نیز در مورد فیلم تنازع گفت: به‌نظرم فیلم تنازع هم تجربی است و هم نسیت، هیچ تعریف مشخصی از فیلم تجربی نداریم. در ابتدا که فیلمم را به‌عنوان یک فیلم داستانی برای جشنواره فرستادم که بعد تصمیم گرفته شد در بخش تجربی نمایش داده شود، در واقع نمایش ان در بخش تجربی انتخاب من نبود.

وی در خصوص موضوع داستان افزود: قصه‌ی فیلم داستان یک جریانی است که دایره‌وار تکرار می‌شود، دو آدم که در یک برکه زندگی می‌کنند و به‌جای این‌که کسانی‌که در این برکه می‌افتند را نجات دهند به فکر بقای خودشان هستند و این فضا نماد شهر خودمان است.

سلول، تلفیقی از موسیقی و تصاویر

محرمی نیز در مورد فیلم "سلول" اظهار داشت: این فیلم تلفیقی از موسیقی و تصاویر میکروسکوپی است. من در این کار از موسیقی آرشیوی استفاده کردم.

شیروانی با انتقاد از استفاده از موسیقی آرشیوی در یک اثر تجربی افزود: من در این اثر، موزیک خلاقانه‌ای ندیدم.

محرمی نیز با تایید سخن شیروانی گفت: ممکن است این از اشکالات کارم باشد ولی من این‌کار را از دید تخصصی رشته‌ی خودم که نگاه کردم. با این حال این فیلم تجربه اولم بود.

هم‌چنین شیروانی از فیلم تهران به‌عنوان فیلمی که المان‌های تجربی بودن را داشت یاد کرد که با مخالفت پیل‌گاه روبه‌رو شد. پیل‌گاه گفت: به‌نظرم این فیلم بیش‌تر یک موزیک ویدیو است تا یک فیلم تجربی.

نفس، با عواملی حرفه‌ای

در آخر مونا مرادی درباره‌ی فیلم نفس توضیح داد: من بسیار خوش‌شانس بودم که در این کار با عوامل حرفه‌ای هم‌کار بودم. این فیلم از همان ابتدا قرا بود که یک فیلم تجربی باشد. تورج اصلانی فیلم‌برداری این‌کار را بر‌عهده داشت که من تنها راجع به زبان ذهنی‌ام با او صحبت می‌کردم و او فیلم می‌گرفت. برخلاف کسانی که می‌گفتند کار کردن با اصلانی سخت است به‌نظرم ایشان بسیار منعطف بودند و اصلا احساس ناراحتی با ایشان نداشتم.

در پایان حاضرین نیز نظرات خود را در مورد فیلم‌های تجربی ارائه دادند که با پاسخ‌گویی شیروانی و کارگردانان تجربی پاسخ داده شد.

نشست‌های نقد و بررسی بخش‌های مختلف در ایام جشنواره پس از نمایش فیلم‌ها برگزار می‌شود. سی‌و‌دومین جشنواره‌ی فیلم کوتاه از ۲۰ آبان شروع شده است و تا ۲۶ ادامه خواهد داشت.