بدون نوحه‌خوانی‌های دوران گذشته، موسیقی ملی وجود نداشت
مولف کتاب "شعر و موسیقی در نوحه‌های طهران قدیم" گفت: به شهادت تاریخ، اگر روضه‌خوانی، نوحه‌خوانی و شبیه‌خوانی‌های دوران گذشته نبود، اکنون پدیده‌ای به‌عنوان موسیقی ملی وجود نداشت.
تاریخ انتشار : چهارشنبه ۷ آبان ۱۳۹۳ ساعت ۱۲:۵۹
تحریرنو: مهدی امین‌فروغی شام‌گاه سه‌شنبه در نشست نقد و بررسی کتاب "شعر و موسیقی در نوحه‌های طهران قدیم" که در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد، اظهار کرد: موسیقی در فرهنگ‌های مختلف جای‌گاه ویژه‌ای دارد و یک بخش بسیار مهم در هر فرهنگ، موسیقی مذهبی است.
امین‌فروغی با اشاره به پیوند بسیار شگفت‌انگیز موسیقی و مذهب در بین همه‌ی اقوام و فرهنگ‌ها افزود: از دیرباز این واقعیت وجود داشته که موسیقی از آنِ مذاهب و در خدمت آیین پرستش و نیایش بوده، در تاریخ هر کجا که صحبت از دین، آیین و مذهبی است موسیقی به‌تناسب مذاهب گوناگون، به شیوه‌های مختلف حضور داشته است.
وی ادامه داد: در فرهنگ ایرانی و شیعی، موسیقی به شیوه‌های مختلف هم‌چون اذان، مناجات، قرائت قرآن، روضه‌خوانی، شبیه‌خوانی، منقبت‌خوانی، سحری‌خوانی و نوحه‌خوانی ظهور و بروز چشم‌گیری داشته تا جایی‌که این حضور به شهادت تاریخ، اگر روضه‌خوانی، نوحه‌خوانی و شبیه‌خوانی نبود الان ما چیزی به‌عنوان موسیقی ملی نداشتیم.
این کارشناس و پژوهش‌گر موسیقی آیینی و عاشورایی بیان کرد: سال‌های سال، به‌دلیل محدودیت‌هایی که در دوران گذشته در حوزه‌ی موسیقی وجود داشته وظیفه‌ی انتقال موسیقی ایرانی را روضه‌خوان‌ها و نوحه‌خوان‌ها بر دوش داشتند که اکنون به‌دست ما رسیده‌است.
امین‌فروغی گفت: کتاب "شعر و موسیقی در نوحه‌های طهران قدیم" شامل قدیمی‌ترین نوحه‌هایی است که در تهران خوانده می‌شده و عمدتا نوحه‌هایی است که میرزا حسین بابای مشکین که با عارف قزوینی هم‌دوره بوده، ابداع کرده‌است.
وی افزود: میرزا حسین بابای مشکین موسیقی‌دان بوده و آشنایی نزدیکی با عارف قزوینی داشته و ردپایی از تصنیف‌ها و ذائقه‌های عارف قزوینی در نوحه‌های قدیم دیده می‌شود.
وی ادامه داد: عارف قزوینی در جوانی روضه‌خوان بود و پدرش بسیار علاقه‌مند بود که وی در کسوت روحانیت درآمده و منبر برود، عارف قزوینی در نوجوانی منبر رفته و حتی اشعاری از مرثیه او هم موجود است اما بعدها به‌سمت سیاست روی آورد و میرزا حسین بابای مشکین موسیقی‌دان برای خلق نوحه‌ها دو به یک‌دیگر کمک می‌کردند و در این نوحه‌ها ردپای عارف دیده می‌شود.
این کارشناس موسیقی آیینی با بیان این‌که بسیاری از نوحه‌های قدیم ثبت و ضبط نشده و اکنون زیرخاک هستند، اظهار کرد: متاسفانه نوحه‌ها در گذشته و در حال حاضر نیز به رسمیت شناخته نمی‌شود و در حقیقت این جفایی است که به موسیقی خود می‌کنیم.
امین‌فروغی افزود: نوحه‌ها، آثاری موسیقایی و برگرفته از فرهنگ یک قوم و احساسات مذهبی است که جامعه‌شناسان و مردم‌شناسان به‌وسیله‌ی موسیقی، به‌خصوص موسیقی مذهبی می‌توانند به احوالات اقوام در طول تاریخ پی‌ببرند.
وی ادامه داد: نوحه‌هایی که از دوران قدیم باقی مانده، در حقیقت نوحه‌هایی است که پس از مشروطه پدید آمده و از طریق مطالعه‌ی این نوحه‌ها می‌توانیم به روزگاری که بر آن‌ها گذشته، حس و حال مردمی که پس از مشروطیت می‌زیستند و دیدگاه آنان نسبت به امام حسین (ع) پی‌ببریم و احوالات مذهبی آنان را شناسایی کنیم که نوحه‌های ما چه حال و هوایی دارد و از چه مضامین موسیقایی برخوردار بوده‌است.
امین‌فروغی با اشاره به ویژگی‌های کتاب "شعر و موسیقی در نوحه‌های طهران قدیم" گفت: بسیاری از نوحه‌های قدیم که در این کتاب جمع‌آوری شده، چون با تکیه بر حافظه بیان می‌شد، اشعارش نیاز به تصحیح داشت، موسیقی، آهنگ‌ها و اشعارشان پریشان بود و بعضی از آن‌ها فراموش شده بود که تلاش کردم این آثار را از نظر موسیقی و نت‌نویسی به شکلی صحیح جمع‌آوری کنم تا سند و اثری در موسیقی مذهبی ایرانی و شیعی به‌خصوص نوحه‌خوانی باشد.
وی با بیان این‌که ما به موسیقی مذهبی نیازمندیم، تاکید کرد: اگر موسیقی مذهبی، نوحه‌خوانی‌ها و روضه‌خوانی‌ها به‌هر شکلی از فرهنگ‌مان حذف کنیم، خسارت می‌بینیم.
وی افزود: بزرگان هر هنر سعی می‌کنند، آثار باقی مانده از گذشتگان را حفظ کنند، اما سال‌های سال، نوحه‌های مطرح شده در کشور جدی گرفته نمی‌شوند و فراموش شدن نوحه مانند خسارتی است که سیاه مشق کلهر از بین می‌رود یا کتیبه‌ای از مسجد شیخ لطف‌الله از بین می‌رود.
وی بیان کرد: موسیقی مذهبی دریایی از ملودی و آثار تولید شده‌است که قابل احصا نیست و نیازمندیم که نهادهای بزرگی بر روی این آثار متمرکز شده و آن‌ها را حفظ کنند و اگر موسیقی مذهبی برگرفته از گذشته فراموش شود، شکل‌های نامناسبی از عزاداری عرضه می‌شود که ما اکنون شاهد آن‌ها هستیم و ما را به اصل و بنیان‌های مذهبی بی‌مهر می‌کند.
این کارشناس موسیقی آیینی گفت: بزرگان موسیقی ما هم‌چون روح‌اله خالقی، تاج، بنان و عارف قزوینی، ابتدای کارشان یا روضه‌خوان بودند یا شبیه‌خوان و یا شاگردان روضه‌خوانان بودند و یکی از بزرگان موسیقی نیز معتقد بود که در عمر خود محفلی هم‌چون محفل عزاداری ندیدم که این قدر هنر در آن موج بزند.
امین فروغی افزود: به‌عقیده بزرگان موسیقی، آیین‌های عزاداری، عرصه‌ی تجلی هنر و موسیقی بود و این محافل بوده که بزرگان موسیقی در آن پرورش یافتند و هر کسی توفیق در موسیقی داشته وام‌دار عاشورا، تعزیه و منقبت‌خوانی بوده‌است.
حمید گروگان (نویسنده) نیز در این نشست با بیان ویژگی‌های موسیقی گفت: موسیقی قدیمی‌ترین و ماندگارترین و اثرگذارترین اثر هنری است.
گروگان افزود: موسیقی اثرگذارترین اثر هنری است و در مقایسه با دیگر هنرها هم‌چون اثر یا نوشته‌ی ادبی، معماری و... ماندگارتر است و مخاطب را در غم یا شادی شریک می‌کند یا حس حماسی به او می‌بخشد.
وی با اشاره به‌ویژگی‌های کتاب "شعر و موسیقی در نوحه‌های طهران قدیم" ادامه داد: این کتاب، حامل برترین نوحه‌های قدیم است که امین فروغی بیش از ۱۵ سال از عمر خود به گردآوری این نوحه‌ها که توسط ذاکران قدیم هم‌چون مرشد حسن ناظم، مرشد رجب و میرزا بابا حسین مشکین خوانده می‌شده و اکنون فراموش شده، اختصاص داده‌است.
کتاب "شعر و موسیقی در نوحه‌های طهران قدیم" با پژوهش، تصحیح و نت‌نویسی مهدی امین‌فروغی به بررسی هنری قدیمی‌ترین نوحه‌هایی می‌پردازد که روزگاران گذشته در تهران توسط روضه‌خوان‌ها و نوحه‌خوان‌ها به‌صورتی هنرمندانه در مجالس مذهبی اجرا می‌شده‌است.
این کتاب توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شده‌است.
نشست نقد و بررسی کتاب "شعر و موسیقی در نوحه‌های طهران قدیم" شام‌گاه سه‌شنبه با حضور رضا مهدوی، حمید گروگان و مهدی امین‌فروغی در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.
کد مطلب: 1735
